hrvatski

Značaj prehrane u pojavnosti alergijskih bolesti dišnog sustava: pregled spoznaja

Proteklih nekoliko desetljeća uočen je porast broja oboljelih od alergijskih bolesti u svijetu, a osobito u razvijenim zemljama. Uzroci tog porasta nisu u potpunosti razjašnjeni, a neki od činioca koji se povezuju s učestalom pojavom alergijskih bolesti su onečišćenja okoliša te promjena u stilu života i prehrambenim navikama ljudi. Brojna istraživanja bave se mogućom ulogom proupalnih odnosno protuupalnih svojstava prehrambenih namirnica u patofiziologiji alergijske upalne reakcije. Esencijalne nezasićene masne kiseline kao što su  -6 i  -3 masne kiseline u upalnom su procesu podvrgnute enzimskoj pretvorbi u upalne medijatore. Linolna kiselina( -6 ), redovito zastupljena u prehrani kroz margarin, ulja i sl., enzimatski se pretvara u arahidonsku kiselinu (AK), prekursora jakih upalnih medijatora leukotriena 4 i prostaglandina 2. Linolenska kiselina ( -3), zastupljena npr. u plavoj ribi, postiže protuupalno djelovanje enzimatskom pretvorbom u eikosapentaenoičnu kiselinu iz koje se sintetiziraju upalni medijatori slabe biološke aktivnosti, kompetitivno inhibirajući stvaranje metabolita AK čime se ublažava upalni proces. Mnoge studije ukazuju na povezanost povećanog unosa  -6-masnih kiselina i smanjenog unosa  -3- masnih kiselina s učestalosti alergijskih bolesti dišnog sustava. Značajna protektivna uloga  -3-masnih kiselina u incidenciji i intenzitetu simptoma astme utvrđena je samo u djece, te se smatra da je za postizanje protektivnog učinka  -3-masnih kiselina, ali i antioksidativnih tvari, važna njihova konzumacija u ranom djetinjstvu. Natrij i magnezij imaju značajnu ulogu u astmi zbog djelovanja na glatku muskulaturu bronha. Natrij ima bronhokonstriktivni učinak uzrokujući hiperpolarizaciju glatke muskulature, dok magnezij, održavajući stabilan električni potencijal, ima bronhodilatatorno djelovanje. Oksidativni stres uzrokuju reaktivni kisikovi radikali koji nastaju endogeno kao produkt aerobnog metabolizma i upalnog procesa ili dolaze u organizam kao produkti zagađenog okoliša. Reaktivni kisikovi radikali se u epitelu dišnog sustava odstranjuju enzimatskim i neenzimatskim antioksidativnim mehanizmima. Enzimatska obrana sastoji se od više enzima čiji su kofaktori cink, bakar, mangan i selen, a u neenzimatske antioksidativne agense ubrajaju se vitamini C, E i A, karotenoidi te flavonoidi i isoflavoni. Protektivni učinak selena na pojavnost i intenzitet simptoma astme utvrđen je u intervencijskim i epidemiološkim studijama. Utvrđeno je da astmatičari imaju niže razine vitamina A, C i E u serumu u odnosu na zdravu populaciju te da su niže razine ovih vitamina u serumu povezane s težim simptomima. Vitamin E se povezuje sa manjom učestalosti senzibilizacije, razinom IgE u serumu i incidencijom astme. Međutim, intervencijske studije s primjenom vitamina A, C, E, karotenoida i flavonoida kao dodataka prehrani dosada nisu potvrdile njihov protektivni učinak na incidenciju astme i kontrolu simptoma u astmatičara.

astma; nezasićene masne kiseline; oksidativni stres; antioksidansi; selen

nije evidentirano