hrvatski

Utjecaj brzih struja Sunčeva vjetra na magnetosferu Zemlje

U radu je analizirana geoefektivnost brzih tokova Sunčevog vjetra, tj. njihova sposobnost uzrokovanja geomagnetske aktivnosti. Brzi tokovi Sunčevog vjetra potječu iz ekvatorskih produžetaka koroninih šupljina i uzrokuju periodičnu geomagnetsku aktivnost umjerenog intenziteta. Učestalost javljanja brzih tokova Sunčevog vjetra najveća je tijekom pada Sunčeve aktivnosti (oko dvije godine prije Sunčevog minimuma) kada su koronine šupljine najveće, dugotrajne i stabilne. Analizirani podaci površina koroninih šupljina (CH), parametara Sunčevog vjetra (n, B, V) i geomagnetskih indeksa (Dst, AE, Ap) potječu iz razdoblja od 60. do 261. dana 2006. godine. Promatrano razdoblje nalazi se u padajućoj fazi 23. Sunčevog ciklusa, koji je postigao minimum u rujnu 2008. godine. Parametri Sunčevog vjetra predstavljaju aproksimativne parametre prijenosa energije Sunčevog vjetra u magnetosferu, dok su geomagnetski indeksi aproksimativni parametri disipacije energije Sunčeva vjetra u magnetosferi. Geoefektivnost parametara Sunčevog vjetra ispituje se korelacijskom analizom s geomagnetskim indeksima. Budući da postoji vremenski odgovor magnetosfere na varijacije parametara Sunčevog vjetra, koristi se korelacijska analiza s vremenskim posmakom, dok linearna regresija daje empirijsku vezu između parametara Sunčevog vjetra i geomagnetskih indeksa. Analiza podataka daje vrlo dobre korelacije parametara Sunčevog vjetra i geomagnetskih indeksa, dok su korelacije CH s geomagnetskim indeksima nešto lošije i pokazuju najveći vremenski posmak od 3 dana. Usporedbom rezultata za 2005. (Verbanac et al., 2010) i 2006. godinu može se zaključiti da Ap indeks najbolje reagira na brze tokove Sunčevog vjetra, dok parametri BV i BV2 predstavljaju najbolje procjene prijenosa energije Sunčevog vjetra u magnetosferu. Pravci regresije za 2005. (Verbanac et al., 2010) i 2006. godinu ne pokazuju veća odstupanja te daju dobru empirijsku vezu između parametara Sunčevog vjetra i geomagnetske aktivnosti. Vremenski posmaci za najbolje korelacije omogućuju prognozu parametara Sunčevog vjetra i geomagnetskih indeksa 2-3 dana unaprijed. Iako brzi tokovi uzrokuju geomagnetsku aktivnost slabog do umjerenog intenziteta, razumijevanje veze brzih tokova Sunčevog vjetra i geomagnetske aktivnosti važno je za točno predviđanje geomagnetskih poremećaja koji mogu uzrokovati štetu na satelitima u geostacionarnoj orbiti.

brze struje Sunčevog vjetra; geoefektivnost; geomagnetski indeksi; korotacijska područja interakcije

nije evidentirano