engleski

Composition and origin of the Barremian clay-rich sediments from the Mljet Island, Croatia

Zelenkasto sivi glinovito-laporoviti sedimenti otkriveni su unutar donjokrednih plitkomorskih platformnih karbonata na više lokaliteta na otoku Mljetu. Najveći broj takvih pojava vezan je uz litostratigrafsku jedinicu Goveđari baremske starosti (HUSINEC, 2002). Najčešće su prisutni kao nepravilni, nehomogeni slojevi debljine nekoliko centimetara, ali na nekim lokalitetima tvore i deblje slojeve. Pojave glinovitih sedimenata, kao i pojave breča predstavljaju završni stadij ciklusa oplićavanja naviše tj. pojave emerzije. Za potrebe ovog rada istraženi su takvi sedimenti i karbonati iz njihove neposredne podine i krovine s izdanaka u uvali Pračarica na Velikom jezeru odnosno na cesti iznad blatine kod Sobre. Sa ciljem određivanja njihovog sastava i porijekla, glinoviti sedimenti te netopivi ostaci karbonata analizirani su metodom difrakcije rendgenskih zraka na praškastim uzorcima. Odabrani uzorci su kemijski analizirani, snimani na infracrvenom spektrometru te datirani K-Ar metodom. Mikroskopiranjem vapnenaca određen je njihov mikrofosilni sadržaj i mikrofacijesne karakteristike. Na izdanku uz Veliko jezero glinoviti sediment pretežno sivo-zelene, ali ponekad i žućkasto-bijele boje, otkriven je u duljini od otprilike 1, 5m. Promjenjive je debljine, maksimalno oko deset centimetara, a u njemu je prisutno i kršje karbonata. Starost brečastog vapnenaca iz podine gline, klasificiranog kao algalni vekston-pekston, taloženog u okolišu plitke podplimne zone s niskom energijom vode, određena je kao baremska na temelju dasikladacejskih algi. Mikrofacijesna analiza ukazala je na moguće ostatke paleotla i milimetarske do centimetarske pukotine (rizolite) koje su najvjerojatnije nastale rastom korijenja u još neočvrslom sedimentu. U madstonu iz krovine mjestimično su vidljive pukotine s geopetalnim ispunama koje ukazuju na (povremeno) izranjanje još neočvrslog taloga u vadoznu zonu. U glinovitom materijalu determinirani su illit, klorit, kaolinit i kalcit, a vrlo sličan je i mineralni sastav netopivog ostatka krovinskog vapnenca. Netopivi ostatak homogenih dijelova vapnenca iz podine je bitno različit ; u njemu su određeni muskovit, kvarc i kaolinit. Glinoviti sedimenti na izdanku kraj Sobre, dolaze u dva nivoa, i odlikuju se daleko većom debljinom (do 2 m) nego na prethodno opisanom lokalitetu, i uključuju različito velike ulomke vapnenaca, kao što je to opisao i HUSINEC (2002). Mikrofosilna zajednica (dasikladacejske alge i foraminifere) peloidno-bioklastičnog vekston-pekstona iz podine starijeg glinovitog sloja u skladu je s baremskom starošću jedinice Goveđari. Okoliš taloženja je plitkomorski s niskom do srednjom energijom. Karakteristike baremskog fenestralnog bioklastičnog pekstona-grejnstona ukazuju na okoliš u području izmjene plime i oseke. U podini mlađeg glinovitog horizonta je fenestralni madston-vekston sa stilolitskim šavovima taložen u okolišu plimne zone. U peloidno-fenestralnom vekstonu stromatolitne građe iz krovine mlađeg glinovitog horizonta uočene su fenestre s geopetalnim ispunama. Taložen je ili u zoni izmjene plime i oseke ili u natplimnoj zoni. Mineralni sastav oba glinovito-laporovita horizonta je sličan. U oba su determinirani illit, kaolinit, klorit, kalcit čiji je udio unutar horizonta izuzetno promjenjiv, a prisutne su i interstratificirane gline koje nisu mogle biti detaljnije determinirane. Kalcit je u nekim dijelovima glinovito-laporovitog horizonta dominantan, dok je drugdje prisutan ili kao sporedan ili u tragovima. Na ovom lokalitetu netopivi ostatak vapnenca iz podine starijeg glinovitog horizonta i materijal iz tog horizonta imaju sličan mineralni sastav. U vapnencu iz krovine povišen je udio kaolinita u odnosu na druge minerale glina. Netopivi ostaci vapnenaca iz podine i krovine mlađeg glinovitog horizonta bitno su različiti od onih iz karbonata vezanih za stariji glinoviti horizont odnosno za proslojke gline na lokalitetu uz Veliko jezero. U njima su kao glavni sastojci u siltnoj frakciji determinirani autigeni kalijski feldspati. Postanak glinovitog sedimenta nije jednoznačno određen. Različiti mineralni sastavi tog sedimenta i netopivog ostatka podinskog vapnenca s Velikog jezera te kratko trajanje emerzije ukazuju da porijeklo glina najvjerojatnije ne treba vezati uz vapnence. Budući da su naslage bile taložene na uglavnom izoliranoj Jadranskoj karbonatnoj platformi (VLAHOVIĆ et al., 2005) porijeklo glina je vjerojatnije povezano s vulkanskom prašinom, koja vjetrovima može biti nošena na velike udaljenosti. Pretpostavka je da je vulkanski je materijal bio podvrgnut procesima trošenja koje su slijedili dijagenetski procesi (SANDLER & HARLAVAN, 2006) tijekom kojih su nastali illit i autigeni felspati.

Composition and origin of the Barremian clay-rich sediments from the Mljet Island; Croatia

nije evidentirano