hrvatski

Nasljeđivanje kvantitativnih svojstava graška (Pisum sativum L.) za suho zrno

Radi povećanja učinkovitosti oplemenjivanja graška na prinos zrna provedeno je istraživanje sa šest roditeljskih genotipova (sorte Anno, Gold, Joel, Junior, PF-G1 i Shawnee), sa slijedećim ciljevima: a) istražiti nasljednost prinosa zrna po biljci i njegovih komponenti: mase 1000 zrna, broja zrna po biljci, broja mahuna po biljci i broja zrna po mahuni, i morfoloških svojstava visine biljke i broja koljenaca do prve mahune ; b) odrediti kombinatorne sposobnosti roditelja i njihovih kombinacija ; c) odrediti međuovisnost prinosa s njegovim komponentama i morfološkim svojstvima ; d) odabrati primarni selekcijski kriterij ; e) odabrati najbolje kombinacije križanja za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna ; f) procijeniti jednostavne i dvolokusne epistatske genetičke efekte kod odabranih kombinacija križanja za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij ; g) procijeniti genetičke komponente varijance kod odabranih kombinacija roditelja za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij ; h) prognozirati genetski napredak prinosa zrna po biljci kod odabranih kombinacija križanja. Istraživanje je provedeno na pokusnim poljima i u laboratorijima Poljoprivrednog instituta Osijek. U 2006. godini odabrani su roditeljski genotipovi za istraživanje, u 2007. godini proveden je prvi ciklus križanja po dialelnoj shemi, a u 2008. godini drugi ciklus po dialelnoj shemi uz dodana povratna križanja. Dobiveni generacijski materijali (P1, P2, F1, F2, BC1 i BC2) 15 biparentalnih kombinacija zasijani su u poljski pokus 2009. godine. Na kraju vegetacije obavljena su mjerenja prinosa zrna po biljci, komponenti prinosa i morfoloških svojstava. Nasljednost svojstava procijenjena je Haymanovom analizom dialela, kombinatorne sposobnosti utvrđene su Griffingovom analizom dialela, međuodnosi prinosa, komponenti prinosa i morfoloških svojstava utvrđeni su korelacijskom analizom, primarni selekcijski kriterij odabran je na temelju nasljednosti prinosa i komponenti prinosa i njihovih međuodnosa, najbolje kombinacije su odabrane na temelju Griffingove analize po dva pristupa: a) najviša per-se vrijednost F1 kombinacije roditelja i b) najviše vrijednosti OKS efekata kombiniranih roditelja, za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij. Na odabranim kombinacijama provedena je: a) procjena genetičkih efekata za svojstvo odabrano kao primarni selekcijski kriterij, korištenjem analize generacijskih sredina šest osnovnih generacija ; b) procjena genetičkih komponenti varijance kod šest osnovnih generacija ; i c) predviĎanje genetskog napretka pomoću procijenenih genetičkih efekata i aditivne komponente varijance. 101 Za visinu biljke i masu 1000 zrna u dialelnom križanju utvrĎen je pretežno aditivni karakter varijacije i prosječni stupanj dominacije u opsegu parcijalne dominacije, dok je za broj koljanaca do prve mahune, broj mahuna po biljci, broj zrna po biljci i prinos zrna po biljci utvrđena veća važnost dominacijske komponente genetičke varijacije i prosječni stupanj dominacije u opsegu superdominacije. Kod uvjetovanja visine biljke, mase 1000 zrna i prinosa zrna po biljci procijenjena je veća učestalost recesivnih alela u odnosu na dominantne i veća učestalost negativnih alela u odnosu na pozitivne, dok je kod broja koljenaca do prve mahune, broja mahuna po biljci i broja zrna po biljci procijenjena veća učestalost dominantnih alela u odnosu na recesivne i veća učestalost pozitivnih alela u odnosu na negativne. Za visinu biljke utvrĎen je jasan smjer dominacije višljih roditelja nad nižima, kod broja koljenaca do prve mahune najdominantniji su bili roditelji s 13 do 14 koljenaca, a za broj mahuna po biljci i prinos zrna po biljci dominirali su roditelji s nižim vrijednostima svojstva. Najviša nasljednost u užem smislu procijenjena je za masu 1000 zrna (82%), zatim za visinu biljke (78%), broj koljenaca do prve mahune (60%), prinos zrna po biljci (52%), broj mahuna po biljci (40%) i najniža za broj zrna po biljci (31%). S ciljem poboljšanja visine biljke utvrđen je najbolji opći kombinator roditelj Shawnee. Za poželjno smanjenje broja koljenaca do prve mahune utvrĎene su najbolje posebne kombinacije Joel×PF-G1 i PF-G1×Shawnee. Za broj mahuna po biljci i broj zrna po biljci utvrđena je najbolja posebna kombinacija Anno×Joel. Za povećanje mase 1000 zrna utvrĎen je najbolji opći kombinator roditelj Gold i najbolje posebne kombinacije Anno×Joel i Gold×Joel. Kombinacija Anno×Joel je imala najvišu per-se vrijednost prinosa zrna po biljci i procijenjen visokoznačajan efekt posebnih kombinatornih sposobnosti. Utvrđena je vrlo jaka pozitivna korelacija između prinosa zrna po biljci, broja zrna po biljci i broja mahuna po biljci. Prinos zrna po biljci bio je slabo pozitivno koreliran s visinom biljke, vrlo slabo koreliran s masom 1000 zrna i nije bio u korelaciji s brojem koljenaca do prve mahune. Za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna, kao primarni selekcijski kriterij odabran je prinos zrna po biljci per- se. Kombinacije križanja Anno×Joel i Gold×Joel odabrane su kao najperspektivnije za postizanje najveće selekcijske dobiti prinosa zrna po biljci. Kod kombinacije Anno×Joel u određivanju prinosa zrna po biljci procijenjena je visokoznačajna vrijednost ishodišta 3, 53 g/biljci, značajna suma jednostavnih aditivnih efekata 0, 19 g/biljci, značajna suma jednostavnih efekata dominacije -1, 84 g/biljci i visokoznačajna suma dvolokusnih epistatskih efekata dominacije 3, 93 g/biljci. Kod kombinacije Gold×Joel procijenjena je visokoznačajna vrijednost ishodišta 3, 75 g/biljci i visokoznačajna suma jednostavnih efekata dominacije 0, 45 g/biljci. Kod kombinacije Anno×Joel procijenjena je okolišna komponenta varijance VE = 3, 17 ; aditivna genetička komponenta VA = 5, 01 i dominacijska genetička komponenta VD = 4, 95. Kod kombinacije Gold×Joel procijenjena je okolišna komponenta varijance VE = 3, 04 ; aditivna genetička komponenta VA = 2, 43 i dominacijska genetička komponenta VD = 0, 60. Predviđena je mogućnost da genetičke vrijednosti najprinosnijih budućih rekombinantnih inbred linija izvedenih iz odabranih kombinacija križanja Anno×Joel i Gold×Joel prijeđu prinos od 10, 91 g/biljci, odnosno 8, 88 g/biljci, što bi predstavljalo selekcijski napredak od 167 %, odnosno 117 % u odnosu na najprinosnijeg roditelja Shawnee s genetskom vrijednosti prinosa 4, 08 g/biljci u ispitivanim uvjetima.

grašak za suho zrno ; prinos zrna ; komponente prinosa ; nasljednost ; selekcija

nije evidentirano