engleski

The Semantic Role of Effector as a Determinator of Dative Complements in Subjectless Simple Clauses

Polazeći od temeljne pretpostavke da morfološki označeni padeži u sustavima flektivnih jezika ne predstavljaju „semantički prazne“ kategorije, već su im inherentna jedinstvena značenja shematične naravi, ovaj rad u prvome dijelu, u skladu s kognitivnom metodologijom, definira shematično (opće) značenje dativa u hrvatskome jeziku i bavi se sintaktičkim implikacijama tako zamišljenoga značenjskog modela. U drugome dijelu rada analizira se pak (s ciljem potvrđivanja teze o postojanju dativnoga značenja shematične naravi) značenje dativa u neraščlanjenim jednostavnim rečenicama tipa Hladno mi je ili Dosadno mi je s jedne strane, kao i u analognim primjerima tipa Muka mi je ili Spava mi se s druge strane. Pokazuje se naime da je kod rečenica prvoga tipa moguće parafraziranjem izbjeći pojavljivanje dativne dopune uz zadržavanje neraščlanjene konstrukcije približno istoga značenja (Što se mene tiče, hladno je/dosadno je), dok kod rečenica drugoga tipa takav postupak rezultira velikim značenjskim pomacima ili čak pojavom neovjerenih konstrukcija (*Što se mene tiče, muka je/spava se). U skladu s tim pokušava se dokazati da je konceptualna podjela semantičke uloge efektora s obzirom na opoziciju unutarnji/vanjski ključan preduvjet pojavljivanja odnosno nepojavljivanja dativne dopune u konstrukcijama toga tipa, kao i da nemogućnost izbjegavanja dativne dopune u rečenicama drugoga tipa zapravo potvrđuje tezu o padežima kao primarno semantičkoj (a onda i gramatičkoj) kategoriji, koja svojim značenjem zapravo mijenja značenje konstrukcije, a ne ponavlja ono što je u njezinom neposrednom kontekstu već rečeno.

dative complements; meaning; schematic/specific; subjectless simple clauses; semantic roles; external/internal effector

nije evidentirano