hrvatski

Opojmljivanje leksema strah u hrvatskome: sintaktičko-semantička analiza

U radu je semantičko-sintaktičkom analizom opisana gradba značenja leksema strah u hrvatskome. Pristup se temelji na kognitivnolingvističkoj postavci da značenje leksema emocionalnih kategorija nastaje aktiviranjem intersubjektivno sumjerljivih afektivnih stanja kroz proces opojmljivanja i jezične uporabe. Uporaba leksema strah analizirana je na korpusu tekstova iz Hrvatske jezične riznice i Hrvatskog nacionalnog korpusa, sveukupne građe od 131, 8 Mw. U korpusnoj građi identificirano je 14 875 konkordancijskih uzoraka leme strah. Kognitivnosemantičkom analizom konkordancijskih uzoraka identificirane su i kvantificirane pojmovne sastavnice koje putem metonimijskih i metaforičkih procesa grade pojmovni sadržaj leksema strah i potiču simulaciju sumjerljivog afektivnog stanja. Uspostavljanjem odnosa između sastavnica neurobioloških mehanizama, kognitivnih modela i jezične organizacije rad je opisao sustav enciklopedijskog znanja o strahu u kojemu se očituje struktura otjelovljene spoznaje i konvencije uprizorenja spoznaje putem jezičnih konstrukcija. Konstrukcije su hijerarhijski klasificirane na senzorno-motorne, ontološke, prostorne, tematske i agentivne obrasce opojmljivanja. Ovaj semantičko-sintaktički pristup pokazuje da se određeni metonimijski i metaforički procesi aktiviraju upravo jezičnom organizacijom koja perspektivizacijom ističe drugačija uprizorenja. Svojstva značenja leksema strah ne proizlaze samo iz sastavnica otjelovljene spoznaje o afektivnom stanju straha, već i iz preslikavanja kognitivnih modela o OBJEKTIMA i SVOJSTVIMA, o PROSTORNIM ODNOSIMA OBJEKATA / SPREMNIKA, o DJELOVANJU PROCESA/SILA na OBJEKTE/SPREMNIKE i kognitivnih modela o VRŠNICIMA/INSTRUMENTIMA PROCESA i SILA koje aktiviraju navedeni jezični obrasci opojmljivanja. Obrasci predstavljaju shematiziranu hijerarhiju semantičko- sintaktičkih mehanizama opojmljivanja leksema strah. Sastavnice znanja o afektivnom stanju straha niže razine nužne su za gradbu pojmovnog sadržaja hijerarhijski više razine. Svaka nova razina uključuje svojstva prethodnih razina ali i ističe nove semantičko-sintaktičke procese gradbe značenja čime se stvaraju nova proizlazna obilježja značenja straha. Proizlazna obilježja značenja nisu usmjerena samo na opis afektivnog stanja već proizvode pragmatične implikacije koje potiču određene reakcije u slušatelju. Rezultati istraživanja i metodološki postupci mogu se upotrijebiti za razvoj kognitivnolingvističkog opisa opojmljivanja emocija u hrvatskom, poredbene krozkulturne lingvističke studije i interdisciplinarna istraživanja emocija.

strah ; emocije ; afektivno stanje ; kognitivna lingvistika ; pojmovna (konceptualna) metafora ; pojmovna (konceptualna) metonimija ; opojmljivanje (konceptualizacija) ; konstrukcijska gramatika ; mentalna simulacija ; zrcalni neuroni ; proizlazni (emergentni) sustav ; agentivnost ; perspektivizacija (uprizorenje)

nije evidentirano