hrvatski

Fitoplanktonski toksini u srednjem Jadranu

Dvadesetpet uzoraka školjke Mytilus galloprovincialis sakupljeno je u Kaštelanskom zaljevu (Vranjički bazen)tijekom 1996., 1997. i 2000. god. Usporedo s uzorcima školjki sakupljeni su i uzorci okolne morske vode, radi analize pratećeg fitoplanktonskog sastava. Školjke sakupljene tijekom 1996. i 1997. god. u luci Marina (6 uzoraka) i uzgajalištu Mali Ston (3 uzorka) korištene su kao referenti uzorci. Prisutnost toksina u školjkama ispitana je pokusom na miševima (mouse bioassay, MB), pri kojem se ekstrakt mesa školjke inokulira u peritoneum miša. Priroda toksina ispitana je visokodjelotvornom tekućinskom kromatografijom s fluorescentnom detekcijom (HPLC). Tekućinskom kromatografijom sa spektrometrom masa (LC-MS) određena je struktura toksina. MB i HPLC metodom ispitana je prisutnost dijaretičkih fitoplanktonskih toksina. Intoksikacija paralitičkim toksinima praćena je samo MB metodom. Metodom po Utermöl-u analiziran je sastav fitoplanktonske zajednice u uzorcima mora i brojnost pojedine vrste. U 4 od ukupno 19 uzoraka, sakupljenih 1996. god., HPLC analiza je ukazala na moguću prisutnost novog toksina u školjkama. Međutim, MB analiza istih uzoraka nije dala pozitivan odgovor. Nepoznati spoj analiziran je LC-MS metodom, te je utvrđena vrijednost m/z = 877 za protoniranu molekulu, odnosno m/z = 875 za neprotoniranu molekulu. Spektar masa se podudarao sa spektrom 7-epi-pektenotoksin-2-sekokiseline (7-epi-pectenotoxin-2-seco acid, 7-epi-PTX-2SA), toksina nedavno utvrđene strukture. Potencijalno toksični dinoflagelat Prorocentrum micans nađen je u svim uzorcima mora, koji su sakupljeni usporedo s toksičnim uzorcima školjki. U 3 od ukupno 10 uzoraka, sakupljenih 1997. god., dokazana je prisutnost već poznatih dijaretičkih toksina, okadaične kiseline (OA) i dinofizistoksina-2 (DTX-2). Rezultati MB i HPLC analize pokazali su dobro slaganje za ove uzorke. 7-epi-PTX-2SA je pronađen u niskoj koncentraciji u samo jednom od 3 toksična uzorka iz 1997. god., a u odgovarajućem uzorku morske vode također je zabilježena prisutnost dinoflagelata P. micans. Uzorci Vranjičkog bazena, sakupljeni tijekom ljeta 2000. god., nisu pokazali toksičnost MB metodom, kao ni HPLC metodom. Ovi uzorci korišteni su i za protein fosfatazni pokus, kojim se ispituje prisutnost OA, DTX-1 i DTX-2, inhibitora protein fosfataze 2A (PP-2A). Rezultati protein fosfataznog pokusa potvrdili su rezultate HPLC i MB analize. Nije dokazana prisutnost paralitičkih toksina nitu u jednom od ispitanih uzoraka. Ispitana je ovisnost aktivnosti alkalne fosfataze (APL, E.C. 3.1.3.1.), enzima koji hidrolizira organske fosfomonoestere, o koncentraciji OA. Korištena ALP iz bakterije Escherichia coli, humana placentalna ALP i teleća intestinalna ALP. Dokazano je da je OA nekompeticijski inhibitor ALP.

fitoplanktonski toksini; DSP; PSP; mouse-bioassay; HPLC; LC-MS; OA; DTX; PTX-2SA; alkalna fosfataza

nije evidentirano