hrvatski

O majci, bogu i drugim dragim stvarima: Kognitivno-lingvistička analiza psovki u hrvatskome i engleskome

Psovke, odnosno uvredljive riječi ili sintagme dio su svakodnevnog govora, kao što su osjećaji ljutnje i nezadovoljstva sastavni dio emocija. Ovaj rad izlaže ontološku perspektivu i objašnjava epistemološke funkcije psovanja te kognitivnolingvističko-korpusnom metodologijom analizira lekseme i fraze koje se smatraju psovkama u hrvatskome jeziku. Ontološka perspektiva sagledava psovke kao dio komunikacijskih strategija socijalne interakcije i raz/iz-gradnje identiteta s aktivacijom kognitivno-afektivnih procesa koji imaju niz epistemoloških funkcija za govornika i sugovornike. Funkcionalna se uporaba psovki analizira u sklopu emergentnog sustava (Capra, Perak i Puljar) s biološki-afektivno determiniranim uzlaznim i kognitivno- kulturološki modificiranim silaznim uzročno posljedičnim vezama. Na apstraktnoj razini (sub)kulturnih modela tog dinamičnog psihološkosociološko-kulturološkog sustava određeni iskazi opojmljivanja socijalne interakcije sagledavaju se kao neprimjereni te postaju tabuizirani. Bilo koja forma ponašanja može postati tabuizirana ; da bi bilo propisano, ponašanje treba biti percipirano kao štetno za individualca ili zajednicu, dok razina štete može uključivati nepoštivanje bontona, ali i kobnije prekršaje (Allan, Burridge 2006). Neprimjerenost se psovki dakle smatra proizvodom ontološke perspektive određene kulture u kojoj se očituju afektivne, kognitivne, identitetske, djelatne, kao simboličko-formulaičke sastavnice. U tome se smislu pronalazi i sveobuhvatnije spoznajno objašnjenje psovanja u skladu s funkcijom i temom. Na tim se teorijskom postavkama u drugom dijelu rada provodi kognitivno-lingvistička korpusna analiza psovki u engleskome i hrvatskome jeziku korištenjem enTenTen i hrWac korpusa. Analitičnost istraživanja određena je metodološkim postupcima 1) na leksičkoj razini a) ekstrakcije prototipnih neprimjerenih i tabuiziranih riječi b) dodatnim pronalaženjem njihovih semantički srodnih riječi preko algoritama mjere sličnosti sintaktičke distribucije 2) na pojmovnoj razini a) uspostavljanjem referencijalnosti leksem-pojam b) klasifikacijom pojmova c) mereološkom organizacijom pojmova d) kroz- jezičnim poravnavanjem veze leksema i pojmova.Osim kvantitativnih podjela rad donosi postavke za kroz kulturalnu analizu psovki te ukazuje na potrebu sveobuhvatnije metodologije interkulturalnog i kros-kulturalnog istraživanja. Curse words, i.e. insulting words and syntagms are a part of everyday speech in the same manner in which anger and dissatisfaction are an inherent part of emotions. This paper presents an ontological perspective and the epistemological functions of swearing by applying a method of cognitive-linguistic corpus methodology as means of analyzing lexemes and phrases considered swearwords in the Croatian language. The ontological perspective observes swearing as part of communication strategies in social communication as well as the process of (re)establishing identity by activating the cognitive-affective processes containing a set of epistemological functions for speakers and interlocutors. The functional usage of swear- words is analyzed within the framework of the emergence theory (Capra, Perak and Puljar) including a biologically and affectively determined ascending and descending causal relations. On the abstract level of (sub)cultural models of this dynamic psycho-socio-cultural system certain terms within the conceptualization of social interaction are considered as inappropriate and tabooed. Any form of behaviour can become tabooed ; in order to be prescribed, certain behaviour needs to be perceived as harmful for an individual or a community, whereas the level of harm may include disrespecting etiquette, but also more dire violations (Allan, Burridge 2006). The characteristic of swearwords as improper is thus viewed as a product of the ontological perspective of a particular culture where the affective, cognitive, identity-related and active are manifested as symbolic-formulaic constituents. In this sense a comprehensive approach and elucidation of swearwords is found, in accordance with the function and theme. This theoretical base is used to carry out a cognitive- linguistic corpus analysis of swear- words in English and Croatian, while relying on the enTenTen and hrWac corpus. Apart from the quantitative classification, the work further provides a foundation for a cross-cultural analysis of swearwords and points to the need for an overarching methodology for intercultural and cross-cultural research.

psovka, taboo, kognitivna analiza, ontološki pristup

nije evidentirano